Kranial Fonksiyonel MR nedir? FMRG’nin, diğer standart MR görüntüleme yöntemleriyle saptanamayan beynin fonksiyonel alanlarının görüntülenmesini sağladığını kaydeden Doç. Dr. Birnur Yılmaz, hastalıklı beyin fonksiyonlarının anatomik olarak yerini belirlemede kullanıldığını vurguladı.
Kranial Fonksiyonel MR nedir? Kranial Fonksiyonel MR, normal ve hastalıklı beyin fonksiyonlarının anatomik olarak yerini belirlemede kullanılır. MRG, tüm vücut alanlarında hastalıkların tanı ve takibinde kullanılan tıbbi bir görüntüleme yöntemidir. MRG, güçlü manyetik alan ve radyofrekans dalgaları kullanılarak görüntüler oluşturulur. MRG radyasyon içermez. FMRG ise beyindeki fonksiyonel olarak aktive olan alanları, kan oksijen seviyesindeki değişmeye bağlı olarak gösteren bir MRG yöntemidir. FMRG, diğer standart MR görüntüleme yöntemleriyle saptanamayan beynin fonksiyonel alanlarının görüntülenmesini sağlar.
FMRG NE ÖLÇER?
Oksijen beyin hücresi olan nöronlara kılcal damarlardaki hemoglobin aracılığıyla gelir. Beyin dokusundaki nöronların aktivitesi arttığı zaman oksijen gereksinimleri de artar. Bu durumda nöronal aktivitenin arttığı alanda kan akımı da artırır. Bu durum nöronal aktivitenin arttığı alanda kan akımını da artırır.
Kranial Fonksiyonel MR, beyin kanlanmasında beyindeki nöronların dinlenmede ya da işlev sırasındaki kan oksijen seviyesine bağımlı değişiklikleri ölçerek görüntülerin oluşmasını sağlar. Beynin belli bir alanında nöral aktivite arttığında MR sinyali de az miktarda artış gösterir. fMRG, elde edilen MR sinyalleri analiz edilerek yapılan aktivite ile uyumlu alanları belirler.
FMRG, normal ve hastalıklı beyin fonksiyonlarının anatomik olarak yerini belirlemede kullanılır. FMRG inme, travma ve bazı dejeneratijf beyin hastalıklarında kullanılsa da günümüzde klinikte en sık beyin ameliyatları veya kranial alana uygulanacak diğer işlemler (radyoterapi, gama-knife tedavisi gibi) öncesinde beyinde yer alan hastalıklı alanın kritik fonksiyonel yapılarla olan ilişkisini belirlemede kullanılır. Beyinde yer alan ve girişim uygulanacak hastalıklı doku (tümör, epileptik odak, damarsal lezyonlar gibi) ile konuşma, yürüme, el-kol-bacak hareket ve duyusal fonksiyonlarını sağlayan alanlar arasındaki ilişkisi saptanır. fMRG, beyin ameliyatının veya beynin diğer girişimsel tedavilerinin olası risklerini değerlendirmek ve en uygun tedavi yöntemini, yolunu belirleyebilmek için tercih edilen tanı yöntemidir.
Kranial Fonksiyonel MR incelemesi için hastanın diğer rutin MRG incelemelerinde olduğu gibi hareketsiz sırtüstü yatması gerekir. Beynin FMRG’si 30-40 dakika sürer. FMRG incelemesi sırasında rutin kranial MRG veya kranial MR perfüzyon incelemesi eklenmemişse, kontrast madde kullanılmaz. MR odasında hastanın MR cihazında yatarken rahatlıkla görebileceği ekran düzeneği vardır. Ekrana yansıtılan görüntüler yardımı ile hastanın inceleme sırasında çeşitli işlevleri yapması istenir. Hastalar incelemeye girmeden önce uygulamayı yapacak radyoloji uzmanı tarafından detaylı olarak bilgilendirilir. Tüm MRG incelemelerinde olduğu gibi hastanın başının hareketsiz olması en iyi sonucu elde etmek için önemlidir. Kranial Fonksiyonel MR sırasında hastanın hareketsiz yatarken beyindeki fonksiyonel alanları belirlememizi sağlayacak işlemleri yapması istenir. Hastanın el, kol, bacak, dil hareketleri veya bazı yöntemlerle akıldan sözcük türetmesi gibi basit işlemleri yapması istenerek görüntüler elde edilir. Egzersizler beynin belirli bölgelerindeki aktiviteyi artırır. Bu aktivite, MR cihazı tarafından oluşturulan görüntülerle hastanın beyninin fonksiyonel haritasının oluşturmasına fırsat verir. Bu temel işlevleri yaparak, cerrahların beyinden bir lezyonu, tümörü çıkarmak veya epilepsi hastalarına uygulanacak ameliyat için en güvenli yaklaşım şeklini bulmalarına yardımcı olur.
Kranial Fonksiyonel MR güvenli, ağrısız ve invaziv olmayan bir görüntüleme yöntemidir. FMRG’nin en önemli avantajı ameliyat veya uygulanacak girişimsel işlemden önce konuşma ve el kol – bacak motor becerilerinizin beyindeki alanlarının saptanarak güvenli bir cerrahi işlem geçirmenizi sağlamasıdır. FMRG’leri beyin cerrahlarının beyin ameliyatına hazırlanmalarına yardımcı olarak ameliyat sırasında doğru bölgeye başarılı bir şekilde ulaşmalarını sağlar. Rutin MRG yöntemlerindeki vücudunuzda, manyetik alan ile uyumsuz metalik veya elektronik bir aparat , yoksa FMRG size zarar verecek bir yöntem değildir.
MRG 1990’lardan beri kullanılmaktadır. Hamile kadınlar veya anne karnındaki bebekleri üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi bildirilmemiştir. Bununla birlikte, yapılacak işlemin yararı herhangi bir potansiyel riske göre ağır basmadığı sürece gebelerin ilk trimesterde MRG çektirmesi önerilmez. Gebelerde gerekli olmadıkça MR kontrast madde kullanılmamalıdır.
Öncelikle hamile olma olasılığı olan kadın hastaların Kranial Fonksiyonel MR incelemesinden önce bu olasılığı gerekli gebelik testlerini yaptırarak kesinleştirmesi gerekir. Hamile kadınlar veya anne karnındaki bebekleri üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi bildirilmemiştir. Ancak bununla birlikte, yapılacak işlemin yararı herhangi bir potansiyel riske göre ağır basmadığı sürece gebelerin ilk trimesterde(3 aylık hamilelik dönemi) fMRG çektirmesi önerilmez.
3 aylık hamilelik dönemini tamamlayan hastalara gerekirse Kranial Fonksiyonel MR yapılabilir. Ayrıca gebelerde zorunlu olmadıkça MR kontrast madde kullanılmamalıdır.
İleri böbrek hastalığı gibi bazı durumlar, böbrek hastalığı olan hastalar için güvenli kabul edilen belirli gadolinyum kontrast türlerinin kullanılmasını gerektirebilir.
TÜM VÜCUT MR NEDİR?
Tüm vücut MR ile baş-boyundan başlayarak tüm vücut alanları ayrı ayrı görüntülendikten sonra bilgisayar programlarıyla birleştirilerek tek parça halinde incelenebilmektedir. İnceleme sırasında normal olmayan bulgu saptandığında, o alana ve patolojiye yönelik özel görüntüleme yapılabilmektedir. Herhangi bir belirti ortaya çıkmadan önce vücuttaki kanser, enfeksiyon veya diğer patolojiler gibi olası rahatsızlıkları belirlemek de için yapılabilmektedir. Tüm vücut MR ile hastalıklar erken dönemde teşhis edilerek olası etkin tedavi yöntemlerinin uygulanmasını sağlamaktadır. Tüm vücut MR ile kanser riski ve endişesi taşıyan sağlıklı kişilerin radyasyon almadan tüm vücutlarının görüntülenmesinde yararlanılabilecek bir yöntemdir. Bu nedenle check-up amaçlı, tüm vücut tek seansta görüntülenebilmektedir. Diğer tarama ve “check-up” yöntemlerine ek olarak da uygulanabilmektedir.
Herhangi bir belirtisi olmayan, özelikle kanser riski ve endişesi bulunan, diğer tarama testlerinin yanı sıra sağlık durumlarına genel bir bakış isteyen kişilere “check-up” amaçlı yapılabilir.
Ailesel veya genetik olarak kanser riski taşıyan kişilere yapılabilir.
Kanser tanısı bulunan hastalarda da birçok avantaj sağlayabilir. Onkolojik hastalarda hastalığın tanısı, yaygınlığının gösterilmesi ve tedavi yanıtının değerlendirilmesinde kullanılabilir.
Radyasyon içermediği için çocuk ve gebelerde MR öncelikle tercih edilmelidir.
