Anayasa’nın 172. Madde’si “Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder ” demektedir. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun ise bu maddeye dayanarak hazırlanan ve tüketici haklarını tek bir kanunda toplayan dünyadaki tek örnektir.
Tüketici Kanununun özü; kamu yararına uygun olarak tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı, tüketiciyi aydınlatıcı ve bilinçlendirici önlemleri almak, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konulardaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususları düzenlemektir.
Sağlık ve Güvenlik Hakkı kapsamında;
Duyusal inceleme veya test ve/veya muayene yoluyla insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki varlığı ve çevre bakımından güvenli olmadığı tespit edilen ürünler Güvensiz Ürün olarak tanımlanmaktadır.
Halkın Sağlığı ve Güvenliğini tehdit eden Güvensiz Ürünler ise sadece Ticaret Bakanlığı değil, Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı başta olmak üzere birçok Bakanlığın görev alanına girmektedir.
Ülkemizde gıda güvenilirliğinin sağlanması, gıdalarda taklit ve tağşişin önlenmesi, kişilerin sağlığının ve tüketici menfaatlerinin korunması ile sektörde haksız rekabetin engellenmesi amacıyla gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarında resmi kontrol faaliyetleri Tarım ve Orman Bakanlığınca yürütülmektedir.
Laboratuvar sonucuyla taklit veya tağşiş yapıldığı kesinleşen gıdaları üreten/ithal eden; kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek şekilde bozulmuş, değiştirilmiş gıdaları üreten ve/veya satan firmanın adı, ürün adı, markası, parti ve/veya seri numarasını içeren bilgiler kamuoyunun bilgisine sunulmaktadır.
Bakanlık 14 Ocak 2020 de bu yılın ilk taklit ve tağşiş listesini kamuoyu ile paylaştı.
Gazlı içecekten, bala, çaydan zeytin yağına, çikolatadan ete kadar taklit, tağşiş veya ilaç etken maddesi tespit edilen toplam 229 firmaya ait 386 parti ürün afişe edildi.
Listede, Çikolata ve Enerji İçeceklerinde özellikle Sildenafil, Tadalafil ilaç etken maddesi bulunması dikkat çekicidir.
Sildenafil ve Tadalafil özellikle cinsel gücü artırmak üzere kullanılan ilaç etken maddeleri olmaları nedeniyle, kontrolsüz kullanımlarında ciddi sağlık sorunlarına yol açabilme potansiyelindedir.
Bu iki madde, Sağlık Bakanlığı onayı olmayan, dolayısıyla takibi yapılamayan ve cinsel gücü arttırma vaadi ile satılan ilaç formundaki ürünler yanı sıra; Çikolata, enerji içeceği, çay şeklinde sunulan gıda/bitkisel ürünler içine katılan ilaç etken maddeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Neden Sahte İlaçlar Satın Alınıyor?
Cinsel gücü artırma amaçlı ilaçları eczanelerden almaktan utanan vatandaşlar, hangi koşullarda yapıldığının bilinmediği bu ilaçları genellikle internet üzerinden almaya yönelebiliyor. Kişilere kısa mesajlar göndererek, internet arama motorlarında üst sıralara reklamlar verilerek tüketiciler bu ürünlerin reklamlarına maruz kalabilmekteler.
İlaçlardan bile belki de daha tehlikeli olanı, gıda takviyeli macun, çikolata, jel ve enerji içecekleri içinde daha masum görünerek çok daha yaygın kitlelere ulaşabilen ürünler olmaktadır.
Enerji içecekleri içerisine kontrolsüz miktarda katılan ilaç etken maddeleri, üstelik kontrolsüz içildiği takdirde, kafeinin yarattığı çarpıntıyla beraber ani ölümlere neden olabilmektedir.
Tüketicinin Sağlık ve Güvenliğini tehdit eden ürünler için, tüm Bakanlıklar sorumlu oldukları alanlarda piyasa denetimi ve gözetimini rutin ya da şikâyet üzerine yapılmakta, yüksek oranda para cezaları kesilmekte, ürünler toplatılıp imha edilmekte ve firmalar ifşa edilmesine (www.guvensizurun.gov.tr) rağmen, denetimden kaçan birçok ürün olabileceği göz ardı edilmemelidir.
Sağlığı ilgilendiren suiistimallerde ani etkiler yanı sıra nedeni tespit edilemeyen geç etkiler de söz konusu olduğu için, tüketicilerin temel ihtiyaçlarını giderirken sağlık ve güvenliklerini tehdit etmeyecek şekilde alışveriş tercihleri yapmaları büyük önem taşımaktadır.
Hekim kontrolü ve tavsiyesi olmadan, Sağlık Bakanlığı izni ve takibi olmayan ilaçları satın almamaları,
Bitkisel/gıda ürünleri, enerji içeceklerinde aşırı tüketimden kaçınmalarını tavsiye ediyoruz.
Şüpheli durumlarda ilgili Bakanlıkların tüketici şikâyet hatlarına, CİMER’e ihbarlarda bulunmak; telafisi mümkün olmayan sağlık kayıplarını önleyecektir.
Dr. Deniz ÖNER (TÜSODER Genel Başkanı)
